Ein bokomtale av Kasper Lauritsen i 1STE
«I lyngmarki nord millom haugar tri, der gjekk ho gjætte si meste tid. Og Haugtussa vart ho heitand.»
«Haugtussa» er ei 229 sider lang episk-lyrisk diktsamling av ein av norsk litteraturhistories største legender; Arne Garborg(1851-1924). Utgåva eg har lest er Hundreårsutgåva frå 1995, utgitt av Den Norske Bokklubben. Altså vert «Haugtussa» første gong utgitt i 1895. Verket «I Helheim» frå 1901 er ein indirekte fortsetting av «Haugtussa». Utgåva er illustrert av kunstnaren Håken Bleken.
«Haugtussa» handlar om den unge jenta Veslemøy, som bur saman med den gamle mora si i eit kårhus på landsbygda i Jæren. Veslemøy er full av fantasi og eventyr, og bruker mykje av tida si på å fortelje historier og eventyr til dei andre barna. I ein drøm får ho besøk av sin avdøde søster, som gir ho eit val. Veslemøy får moglegheita til å sjå og snakke med dei underjordiske skapningane som ingen andre menneske kan sjå, noko ho vil meir enn noka anna. Veslemøy slutar å vere saman med dei andre barna, og vandrar heller åleine rundt på setra. Då får ho tilnamnet «Haugtussa».
Veslemøy forelskar seg i storgardsguten Jon, som gjengjelder kjærleiken ho gjer han. Samstundes har Bergkongen tilbydt Veslemøy rikdom og ekteskap om ho blir med ham inn i fjellet. Veslemøy vel Jon, og dei får ein sommar saman. Den følgande høsten finner Veslemøy ut at Jon allereie er lova til ei storgardsjente(refereras til som «megga på Ås»), noko som betyr at Veslemøy aldri vil få Jon i giftemål. Vil Veslemøy tilbringe resten av livet sitt på hemnens og bitterheitas sti, eller vil ho finne ein annen vei å gå i livet?
I dei i alt sytti dikta veks det fram ei djuptpløyande skildring av dei mest fundamentale stridane i livet, dei mellom trua på sanning og ånd og trusselen frå mørke og vonde krefter. Med eit meisterleg grep om det nynorske språket og med det rike tilfanget frå folkeviser og folkeeventyr, fangar Garborg poesien som ligg i bristepunktet mellom den trauste røynda og trolldansen i huldreheimen. Til tross for alt dette er «Haugtussa» eit utruleg tungt verk å lese. Nynorsken er gamal og konservativ, noko som gjer det ekstra vanskeleg å lese då ein ikkje har nynorsk som morsmål, fordi mange brukte nynorskord ikkje lenger er i bruk. Dette gjer det til tider svært vanskeleg å få med seg handlinga.
«Lesing for den kresne poesi-elskaren». Det er akkurat det det er. For å verkelig nyte dette meisterverket må ein beherske nynorsk til sitt fulle, og også ha ein særeigen interesse for poesi. Dette er ingen «blockbuster». Men det du derimot får, det er litteratur med sjel. Sjel heilt ned til kvart einaste komma og punktum. «Haugtussa» er noe ein kvar nordmann med eit spor av folke-kjensle burde få med seg i løpet av livet.
Elev i 1STE, 2010
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar